مجله تازه های بیوتکنولوژی سلولی - مولکولی دوره ششم شماره بیست و چهارم- پائیز 395 عنوان تاثیر هيدروپرايمينگ بذر در بهبود جوانه زني و رشد گياهچه جعفری تحت تنش شوري * 2 سولماز غالم نژاد سوره فاطمه نجات زاده. گروه علوم و تکنولوژی بذر دانشگاه آزاد اسالمی واحد خوی 2.2 گروه کشاورزي دانشگاه آزاد اسالمی واحد خوی چکیده سابقه و هدف: جعفری یکی از گياهان مهم دارويي و خوراكي است. پرايمينگ بذر تكنيكي است كه به واسطه آن بذور پيش از قرارگرفتن در بستر كشت از لحاظ فيزيولوژيكي و بيوشيميايي آمادگي جوانه زني را به دست مي آورند به طوري كه نتيجه اين عمل در جوانه زني استقرار اوليه گياه زودرسي و افزايش كمي و كيفي محصول قابل مشاهده مي باشد. مواد و روش ها: در اين مطالعه اثر هيدروپرايمينگ )آماده سازي بذر ) بر جوانه زني و رشد بذر گیاه جعفری در شرايط تنش شوري مورد بررسي قرار گرفت. آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح به طور کامل تصادفي با سه تكرار در دانشكده كشاورزي دانشگاه آزاد واحد خوی انجام شد. فاكتورهاي آزمايش شامل سه سطح صفر )بدون پرايم( 2 و 24 ساعت پرايم بذر با آب مقطر و پنج سطح شوری صفر )شاهد( 50 00 50 و 200 میلی موالر در لیتر نمک کلرید سدیم بود. يافته ها: تجزيه واريانس د اده هاي حاصل نشان داد كه جوانه زني بذور جعفری به طور معنی داری تحت تأثير سطوح مختلف شوري قرار گرفت و با افزايش سطح شوري درصد جوانه زني بذور كاهش يافت. نتايج نشان داد در بيش ترين سطح شوري بذرهای پرايم شده داراي درصد جوانه زني باالتری نسبت به بذور شاهد بودند. بحث: غلظت هاي باالي نمك )50 و 200 میلی موالر در لیتر( موجب افزايش ميانگين زمان الزم جهت جوانه زني شد. سطوح باالي شوري سبب كاهش طول ريشه چه و ساقه چه گرديد. با افزايش سطح شوري وزن خشك ريشه چه و ساقه چه كاهش معني داري نشان داد. نتیجه گیری: هيدروپرايمينگ بذور باعث تعديل اثرات تنش شوري شد اما اين كاهش از نظر آماري معني داري نبود. کلمات کلیدی : هيدروپرايمينگ تنش شوري جوانه زني جعفری crispum( )Petroselinum مقدمه از آن جا كه بخش عظيمي از زمين هاي زراعي ايران در مناطق خشك و نيمه خشك قرار دارند بحث خشكي شوري دما و نویسنده مسئول : گروه کشاورزي دانشگاه آزاد اسالمی واحد خوی پست الکترونیکی : Fnejatzadeh@yahoo.com تاریخ دریافت مقاله: 394/09/09 تاریخ پذیرش: 394/2/7 تنش هاي حاصل از آن ها در رشد گياهان اين مناطق داراي اهميت مي باشد. در اين نواحي مهم ترين تنش هاي غير زنده مثل شوري آب و خاك دما سله بندي خاك و زيادي يا كمي آب ممكن است به تنهايي يا در تركيب با هم به طور قابل مالحظه اي جوانه زني و استقرار گياهچه ها را تحت تأثير قرار دهد. جوانه زني و استقرار گياهچه ها در چرخه زندگي گياه مراحل بحراني بوده و استقرار موفق گياه نه تنها وابسته به جوانه زني سريع و يكنواخت بذر بلكه وابسته به توانايي بذر در جوانه زني تحت شرايط تنش است. )22( در اكثر مناطق دنيا تنش شوري عمده ترين تنش محيطي است كه از طريق كاهش پتانسيل اسمزي و اختالل در
تازه های بیوتکنولوژی سلولی - مولکولی دوره ششم شماره بیست و چهار - عنوان تاثیر هيدروپرايمينگ... جعفری crispum) ( Petroselinum يكي از گیاهان مهم خانواده چتریان (Umbliferae) و در زمره گياهان دارويي و خوراكي است. از آن جائي كه گياه جعفري غني از ويتامين ها عناصر ضروري و ساير تركيبات موثر است از آن به عنوان مولتي ويتامين و يا منبع عناصر غذايي ياد مي كنند.) 3 ( جعفری گیاهی علفی دو ساله و دارای برگ های به رنگ سبز تیره می باشد. ریشه میوه و گاهی بخش های هوایی این گیاه مورد استفاده قرار می گیرد. بذر این گیاه حاوی %7 اسانس فرار بوده و قسمت های ریشه و برگ به ترتیب دارای % و %3 اسانس می باشند. جعفری به مقدار کم به هضم غذا کمک کرده و نفخ را کاهش می هد و در درمان عفونت های مجرای اداری و التهاب غده پروستات مورد استفاده قرار می گیرد. اسانس این گیاه مایعی پر رنگ حاوی آپیول مریستیسن و به مقدار کم اتر اکسیدها فنل ها اسید پالمیتیک آلدهیدها و استن می باشد.) 9 6( 8 نتودو )2004( در يك آزمايش گلداني دو رقم سورگوم دانه اي را تحت تنش شوري ناشي از كلريد سديم با مقاديرds/m 3/42 6/74 2/4 9/66 و 5 0/ قرار داده و مشاهده کرد كه رشد اندام هوايي و وزن خشك ساقه چه در بيش ترين سطح شوري كاهش يافت. وی با بررسي تأثير مقادير مختلف شوري بر روي جوانه زني بذور سورگوم دانه اي اعالم کرد که در شرايط تنش شوري وزن و طول ريشه چه و ساقه چه به طور معني داري كاهش يافت.) 6 ( كائور و همكاران )2005( اظهار نمودند فعاليت مخزن در گياهان نخود حاصله از بذور هيدروپرايمينگ شده در مقايسه با شاهد باالتر بود كه اين امر از طريق باالتر بودن فعاليت آنزيم هاي درگير در متابوليسم ساكارز نظير ساكارز سينتاز اينورتازها و ساكارز فسفات سينتاز مشخص گرديد كه در نهايت افزايش وزن هزار دانه و عملكرد را به دنبال داشت.) 3 ( مارانگو و همکاران) 2003 ( در تحقيقات خود مشاهده كردند كه با افزايش شدت خشكي درصد سبز شدن و رشد گياهچه ذرت و پنبه كاهش يافت اما پرايمينگ باعث افزايش اين دو مولفه در سطوح تنش خشكي نسبت به بذرهاي شاهد گرديد.) 4 ( سلطاني و همكاران )386( با انجام آزمايشي تاثير پرايمينگ را بر مؤلفه هاي جوانه زني بذر و رشد گياهچه پنبه در شرايط تنش خشكي مورد بررسي قرار داده و اظهار نمودند در كليه سطوح خشكي بذرهاي پرايمينگ شده نسبت به شاهد داراي سرعت جوانه زني و وزن خشك گياهچة بيش تري بودند. هم چنين درصد جوانه زني در بذرهاي پرايمينگ شده بيش تر از شاهد بود كه درصد افزايش آن در سطوح باالتر خشكي بيش تر بود.) 2 ( پرايمينگ بذرهاي گاوزبان اروپايي درصد جوانه زني و سرعت جذب برخي عناصر غذايي رشد و عملكرد محصوالت زراعي را محدود مي كند. گياهاني كه در خاك هاي شور رشد مي كنند به دليل خواص اسمزي عالوه بر تنش شوري با تنش كم آبي مواجه شده كه اين عامل سبب كاهش سرعت رشد گياه مي شود اين امر موجب اختالل در تقسيم سلول و بزرگ شدن سلول ها شده و تمام واكنش هاي متابوليكي گياه تحت تأثير قرار مي گيرد. هم چنين افزايش يون هاي سديم و كلر موجب كاهش جذب يون هاي ضروري از جمله يون هاي پتاسيم كلسيم آمونيم و نيترات شده و از فعاليت آنزيم ها كاسته و ساختار غشاء را برهم مي زند. )0 2( اولين مرحله رشد گياه جوانه زني بذر است كه طي سه مرحله جذب آب كمون و خروج ريشه چه انجام مي شود. فعاليت آنزيم ها طي مراحل اول و دوم شروع مي شود و طي مرحله دوم تنفس افزايش يافته واكنش هاي تجزيه و سنتز آغاز شده و فعال شدن آنزيم ها سبب شكستن بافت هاي ذخيره اي و نيز انتقال مواد مي شود و سرانجام در مرحله سوم ريشه چه قابل رؤيت مي شود. بنابراين تيمارهاي اعمال شده براي ارتقاء شرايط بذر بايد در مرحله اول و دوم جوانه زني و قبل از خروج ريشه چه اعمال گردد. آزمايش هاي انجام شده حاكي از آن هستند كه با استفاده از تيمارهاي افزايش دهنده قدرت بذر مي توان به جوانه زني سريع ظهور يكنواخت و استقرار قوي گياه دست يافت. )8( يكي از اين روش ها هيدروپرايمينگ بذر مي باشد. در اين روش اجازه داده مي شود بذرها مقداري آب جذب كنند به طوري كه مراحل اوليه جوانه زني انجام شود اما ريشه چه خارج نشود. بعد از تيمار بذرها خشك شده و همانند بذرهاي تيمار نشده)شاهد( كشت مي شوند. هيدروپرايمينگ بذر سبب افزايش جوانه زني خروج يكنواخت تر و سريع تر گياهچه ها افزايش مقاومت به تنش هاي محيطي هنگام كاشت و افزايش قدرت نمو گياه مي شود.) 4 ( گزارش هاي مختلف حاكي از آن است كه پرايمينگ باعث افزايش درصد سرعت و يكنواختي جوانه زني و سبز شدن بذر مي گردد. )0 5( هم چنين هيدروپرايمينگ بذور مي تواند در گياهان حاصله محتواي كل كلروفيل محتواي كلروفيل a وb و ميزان فتوسنتز را افزايش دهد.) 20 ( در توجيه افزايش عملكرد ناشي از هيدروپرايمينگ هم چنين مي توان به استقرار سريع و مطلوب گياهان) 8 ( و استفاده بيش تر آن ها از عناصر غذايي رطوبت خاك و تششع خورشيد اشاره داشت. )2( بررسي اثر شوري بر سرعت و درصد جوانه زني و هم چنين رشد ريشه چه و ساقه چه در بسياري از گياهان زراعي نشان داده است كه اعمال تنش شوري در مرحله جوانه زني سبب كاهش رشد ريشه چه و ساقه چه مي گردد.) 2 8( 24
تازه های بیوتکنولوژی سلولی - مولکولی دوره ششم شماره بیست و چهار - پائیز 395 سولماز غالم نژاد سوره و همکاران جواني زني بذرها را افزايش داد) 5 (. هم چنين اسموپرايمينگ بذرهاي گاوزبان اروپايي درصد جوانه زني سرعت جوانه زني و استقرار گياهچه ها را تحت تنش شوري افزايش داد.) ( پرايمينگ بذرهاي گوجه فرنگي و مارچوبه جوانه زني بذر را در محيط شور افزايش داد.) 8 ( با توجه به بررسي هاي انجام شده چنانچه بتوان با روش پرايمينگ جوانه زني بذور را در شرايط تنش بهبود بخشيد مي توان شاهد افزايش قدرت اوليه بذور افزايش درصد و سرعت سبز شدن بذر و در نهايت افزايش عملكرد بود. بنابراين تحقيق حاضر در راستاي استفاده از تكنولوژي آماده سازي بذر براي افزايش مقاومت به تنش هاي محيطي و به منظور بررسي تأثير هيدروپرايمينگ بذور بر شاخص هاي جوانه زني و رشد گياهچه هاي اوليه گياه جعفری در شرايط تنش شوري اجرا گرديد. روش کار اين آزمايش به صورت فاكتوريل بر پايه طرح كامال تصادفي با سه تكرار انجام شد. تيمارهاي آزمايش شامل تنش شوري با پنج سطح صفر)آب مقطر( 50 00 50 و 200 ميلي موالر نمك كلريد سديم و تيمار آماده سازي بذور شامل : - بدون تیمار )شاهد( 2- خيساندن بذور در آب مقطر به مدت 2 ساعت )هيدروپرايمينگ) 3- هيدروپرايمينگ به مدت 24 ساعت بود. به منظور ضد عفوني بذرها قبل از كشت بذور به مدت پنج دقيقه در محلول سه درصد هيپوكلريد سديم قرار گرفتند و بالفاصله چندين بار با آب مقطر شسته داده شدند. براي اجراي تيمار هيدروپرايمينگ بذرهاي جعفری به مدت 2 و 24 ساعت در آب مقطر در دمای 5± درجه سانتي گراد قرار داده شدند. پس از طي اين مدت بذرها از آب خارج و تا رسيدن به وزن اوليه در دماي اتاق و شرايط تاريكي خشك شدند در هر تكرار از هر تيمار 30 بذر در داخل پتري ديش بر روي كاغذ صافي قرار داده شدند و بسته به تیمار آزمایش از آب مقطر يا محلول NaCl مورد نظر اضافه و درب آن ها پوشيده شد. سپس پتري ديش ها در دمای 25 ±2 درجه سانتي گراد قرار داده شدند. در طول آزمايش هر روز بذور از نظر جوانه زني و نياز به افزودن محلول مورد بررسي قرار گرفتند و در صورت نياز آب مقطر و يا محلول هاي تهيه شده اضافه شد. بذور جوانه زده در دوره هاي 24 ساعت شمارش شدند. معيار بذور جوانه زده خروج ريشه چه به اندازه دو ميلي متر بود. جوانه زنی به مدت 4 روز دنبال شد و در پايان جوانه زني صفاتي چون طول ريشه چه طول ساقه چه درصد جوانه زني متوسط زمان جوانه زنی وزن خشک ريشه چه و ساقه چه مورد ارزيابي قرارگرفت. متوسط زمان جوانه زني )MGT( طبق معادله اليس و روبرت محاسبه گرديد. )( MGT= ΣDn / N که n تعداد بذر جوانه زده تا روز D ام D تعداد روزها از شروع جوانه زني N تعداد كل بذر جوانه زده مي باشد. برای اندازه گيري وزن خشك گياهچه پس از اتمام دوره جوانه زني ابتدا ريشه چه و ساقه چه جداگانه در دستگاه آون در حرارت 75 درجه به مدت 48 ساعت قرار داده شده و سپس وزن آن ها اندازه گيری شد. تجزيه واريانس داده ها توسط نرم افزار آماري MSTATC انجام شد و براي مقايسه ميانگين ها از روش چند دامنه اي دانكن در سطح آماري پنج درصداستفاده شد. یافته ها نتايج تجزيه واريانس مربوط به اثر تنش شوري و هيدرو پرايمينگ بذر بر مولفه هاي جوانه زني بذر و رشد گياهچه در جدول ارائه شده است. تنش شوري به طور معني داري بر درصد جوانه زني بذور تأثير گذاشت به طوري كه در غلظت هاي باالي شوري نسبت به شاهد( آب مقطر( درصد جوانه زني كاهش معني دار داشت. بذور پرايم شده به مدت 2 ساعت در شوري 200 ميلي موالر درصد جوانه زني بيش تري نسبت به ساير تيمارها داشتند. به نظر مي رسد پيش تيمار بذر به دليل افزايش سرعت جوانه زني و رشد گياهچه به ويژه ريشه چه در محيط هاي شور سبب مي شود بذور كمتر تحت تاثير اثرهای سميت نمك و خشكي فيزيولوژيكي قرار گرفته و به اين طريق درصد و سرعت جوانه زني بذر و خصوصيت های مختلف آن ها تحت تنش شوري بهبود مي يابد. بنابراين تنش شوري سبب كاهش درصد و سرعت جوانه زني و اجزاء مختلف گياهچه براي هر دو بذر پرايم و غير پرايم مي شود اما ميزان كاهش آن در بذر هاي پرايم شده به مراتب كمتر از بذور غير پرايم است.( 4 ) محققين ديگر نيز گزارش نمودند پيش تيمار بذر با آب در گياهان مختلفي كه تحت شرايط تنش شوري قرار گرفته بودند جوانه زني و استقرار اوليه گياهچه را بهبود بخشيد. )4 8( ميانگين زمان جوانه زني بذور به طور معني داري تحت تأثير تنش شوري و هيدروپرايمينگ قرار گرفت. )جدول ( تنش شوري سبب افزايش ميانگين زمان جوانه زني در بذور پرايم شده و شاهد شد. نتايج مقايسه ميانگين ها نشان داد زمان جوانه زني در بذور پرايم شده نسبت به ساير بذور كوتاه تر بود. علت كاهش ميانگين زمان جوانه زني در بذور پرايم شده نسبت به غير پرايم در را مي توان چنين استنباط نمود كه پيش تيمار بذر با توسعه فاز دو از سه فاز جوانه زني يعني از طريق كوتاه كردن مدت زمان سوخت و ساز باعث تسريع جوانه زني مي شود.) 6 ( در سطح شوري 200 ميلي موالر بيش ترين ميانگين زمان جوانه زني 25
تازه های بیوتکنولوژی سلولی - مولکولی دوره ششم شماره بیست و چهار - عنوان تاثیر هيدروپرايمينگ... مربوط به هيدروپرايمينگ بذور به مدت 24 ساعت بود كه اختالف معني داري با تيمار 2 ساعت نداشت. )شکل 2 ( تنش شوري اثر معني داري بر وزن خشك ساقه چه و ريشه چه بذور جعفری داشت. اما اثر تيمار هيدروپرايمينگ و اثر متقابل تنش شوري و هيدروپرايمينگ بر وزن خشك گياهچه معني دار نشد.( جدول ) كليه سطوح تنش شوري نسبت به تيمار شاهد وزن خشك اندام هوايي و ريشه چه كاهش يافت و با وجود اين كه بذور پرايم شده داراي وزن خشك بيش تري بودند. اثر پرایمینگ بر روی وزن ریشه در تیمار شاهد و 50 میلی موالر نمک معنی دار بوده است. در تیمار 00 در 2 ساعت معنی دار بوده و در تیمارهای باالی شوری معنی دار نبوده است. كاهش رشد گياهچه ها در پاسخ به افزايش تنش شوري به دليل اثرات اسمزي به سبب كمبود آب اثرات سمي يون ها و عدم جذب متوازن مواد غذايي بوده كه این حالت ممكن است جنبه هاي متابوليسم گياه را تحت تأثير قرار دهد. )9( كاهش در وزن خشك ساقه چه و ريشه چه در اثر شوري در مطالعه های ديگر نيز گزارش شده است. )7( میانگین مربعات نسبت طول ريشه چه به ساقه چه طول ساقه چه طول ریشه چه وزن خشک ساقه چه وزن خشک ریشه چه میانگین زمان جوانه زنی درصد جوانه زنی درجه آزادی منابع تغییر 0/*747 0/*35 2/*748 0/ns0000003 0/ns000000 0/*87 92/*064 2 هيدروپرايمينگ 4/*825 23/*382 0/*555 * 0/0000 * 0/0000005 2/*035 947/*33 4 شوری 0/ns585 0/*08 0/*303 0/ns0000004 0/00003 ns 0/*042 42/*02 8 هيدروپرايمينگ شوری 24 خطا /48 /04 0/790 9/85 /320 0/83 7/333 /54 3/3 ضریب تغییرات 28/54 6/23 /85 3/67 9/0 جدول - تجزیه واریانس تاثیر تنش شوری و هیدروپرایمینگ بر جوانه زنی و خصوصیات گیاهچه جعفری ** * و ns به ترتیب معنی دار در سطح احتمال % و %5 و غیر معنی دار با توجه به نتایج تیمارهای اثر متقابل صفت درصد جوانه زنی گیاهچه جعفری با هیدرو پرایمینگ 2 ساعت و شوری صفر و هم چنین هیدرو پرایمینگ 24 ساعت و شوری صفر با میانگین 95 درصد باالترین میزان درصد جوانه زنی را به خود اختصاص داده است. )نمودار ( نمودار -اثر متقابل مدت زمان هیدرو پرایمینگ وتنش شوری بر درصد جوانه زنی گیاهچه جعفری بهترین تیمار از لحاظ زمان جوانه زنی مربوط به تیمارهای هیدرو پرایمینگ صفر و شوری صفر هیدروپرایمینگ 2 ساعت و شوری صفر و هم چنین هیدرو پرایمینگ 24 ساعت و شوری صفر بود. )نمودار 2( نمودار 2 - اثر متقابل مدت زمان هیدرو پرایمینگ و تنش شوری بر میانگین زمان جوانه زنی گیاهچه جعفری بیش ترین وزن خشک ریشه چه و ساقه چه در گیاهچه جعفری در اثر هیدروپرایمینگ 24 ساعت و شوری صفر در مقایسه با بقیه تیمارها به دست آمد که با بقیه تیمارها تفاوت معنی داری داشته است. )نمودار 3 و 4( 26
تازه های بیوتکنولوژی سلولی - مولکولی دوره ششم شماره بیست و چهار - پائیز 395 سولماز غالم نژاد سوره و همکاران نمودار 3- اثر متقابل مدت زمان هیدرو پرایمینگ وتنش شوری بر وزن خشک ریشه چه گیاهچه جعفری نمودار 4 -اثر متقابل مدت زمان هیدرو پرایمینگ وتنش شوری بر وزن خشک ساقه چه گیاهچه جعفری نمودار 5 -اثر متقابل مدت زمان هیدرو پرایمینگ وتنش شوری بر طول ریشه چه گیاهچه جعفری بیش ترین طول ساقه چه با تیمار هیدروپرایمینگ 24 ساعت و شوری صفر با میانگین 4/6 میلی متر و کم ترین طول ریشه چه با میانگین 0/5 میلی متر مربوط به تیمار هیدروپرایمینگ 2 ساعت و شوری 200 به دست آمد. )نمودار 6( بیش ترین طول ریشه چه با تیمار هیدروپرایمینگ 24 ساعت و شوری صفر با میانگین 4/5 میلیمتر و کم ترین طول ریشه چه با میانگین میلی متر مربوط به تیمار هیدروپرایمینگ صفر و شوری 50 به دست آمد. )نمودار 5( نمودار 6 -اثر متقابل مدت زمان هیدرو پرایمینگ وتنش شوری بر طول ساقه چه گیاهچه جعفری تنش شوري و هيدروپرايمينگ بذور اثر معني داري بر طول ساقه چه و ريشه چه داشت. نتايج مقايسه ميانگين ها نشان داد طول ساقه چه و ريشه چه در تيمار شاهد بيش از ساير غلظت هاي مختلف تنش شوري بود و با افزايش سطح شوري طول ريشه چه و ساقه چه نسبت به تيمار شاهد كاهش چشم گيري يافت به طوري كه بيش ترين وكم ترين طول ريشه چه و ساقه چه به ترتيب در تيمار آب مقطر و سطح شور ي 200 ميلي موالر مشاهده شد. هم چنين طول ريشه چه و ساقه چه در كليه 27
تازه های بیوتکنولوژی سلولی - مولکولی دوره ششم شماره بیست و چهار - عنوان تاثیر هيدروپرايمينگ... تيمارهاي هيدروپرايمينگ) 2 و 24 ساعت( نسبت به تيمار شاهد افزايش معني داري داشت.)نمودار 5 و 6( نتايج نشان داد بذور پرايم شده نسبت به بذرهاي شاهد داراي طول ريشه چه و ساقه چه بيش تري بودند اما مدت زمان پرايمينگ بر اين صفات اثر معني داري نداشت. اثر متقابل تنش شوري و هيدروپرايمينگ بذور بر طول ريشه چه و ساقه چه گياه جعفری معني دار بود. )نمودار 5 و 6( همبستگي صفات چنان كه از جدول ضرايب همبستگي صفات مورد ارزيابي به روش پيرسون( جدول 2 ) مشاهده مي شود در اين آزمايش ضريب همبستگي مثبت بين درصد جوانه زني با طول و وزن خشك ساقه چه و ريشه چه به ترتیب با ضرایب 0/860 0/873 0/875 و 0/759 به دست آمد. در حالي كه بين درصد جوانه زني و ميانگين زمان جوانه زني همبستگي منفي( ** 0/89- = r(. هم چنين همان طور كه انتظار مي رفت بين ميانگين زمان جوانه زني با كليه صفات مورد بررسي همبستگي منفي و معني دار وجود داشت.(جدول 4 ) بين وزن خشك ريشه چه و ساقه چه همبستگي مثبت و معني داري) ** 0/88= r( وجود داشت. به نظر مي رسد با افزايش جذب آب و امالح در ريشه چه رشد ساقه چه نيز افزايش مي يابد. همبستگي بين طول ريشه چه و طول ساقه چه معني دار ( ** 0/899=r (شد. بين طول و وزن ريشه چه و ساقه چه نيز همبستگي مثبت و معني داري وجود داشت. )جدول 2( ميانگين زمان جوانه زني طول ريشه چه طول ساقه چه وزن خشك ريشه چه وزن خشك ساقه چه درصد جوانه زني ديگر محققان نيز در گياهان مختلف گزارش شده است.) 6 8( بررسي نتايج تحقيقات انجام شده نشان مي دهد هيدرو پرايمينگ بذر تا حد زيادي باعث بهبود مولفه هاي جوانه زني و رشد گياهچه در سورگوم شيرين در شرايط تنش شوري مي شود.) 0 ( هم چنين هيدروپرايمينگ باعث افزايش سرعت جوانه زني بذرهاي تحت تنش نسبت به بذرهاي شاهد مي شود به عبارت ديگر جوانه زني بذرهاي تيمار شده نسبت به بذرهاي شاهد زودتر آغاز شده و در نتيجه اين بذرها سريع تر استقرار يافته و زودتر از خاك خارج خواهند شد.) 0 ( از آن جا كه اين روش از پرايمينگ ساده مي باشد بنابراين مي توان اين روش را به كشاورزان پيشنهاد كرد تا بتوانند درصد و يكنواختي بيش تري از سبز شدن گياه تحت شرايط تنش را داشته باشند. اما قبل از اين كار بايد آزمايش هاي دقيق تر و كامل تري در مزرعه به منظور تأييد مفيد بودن اين روش انجام گيرد. نتیجه گیری طبق نتایج هیدرو پرایمینگ بذر جعفری نه تنها در شرایط کنترل منجر به بهبود وزن خشک ریشه چه و وزن خشک ساقه چه گیاه و یکنواختی جوانه زنی شده در شرايط تنش نیز مولفه های جوانه زنی را بهبود بخشيده و باعث افزايش قدرت اوليه بذور افزايش درصد و سرعت سبز شدن بذر جعفری شد. سپاسگزاري از معاونت تحقيقات و فن آوري دانشگاه آزاد اسالمي واحد خوی براي تأمين منابع مالي اين پروژه تشكر و قدرداني مي شود. درصد جوانه زني ** 0/860 وزن خشك ساقه چه 759**/0 وزن خشك ريشه چه 0/**88 875**/0 طول ساقه چه 0/**929 0/**725 873**/0 طول ريشه چه 0/**889 0/**83 0/**899 ميانگين زمان جوانه زني -0/**89-0/**893-0/**76-0/**880-0/**865 جدول 2- ضرايب هبستگي بين صفات مورد ارزيابي در گياهچه جعفری تحت تأثير تنش شوري و هيدروپرايمينگ به روش پيرسون ** :در سطح % معني دار بحث كاهش طول ريشه و ساقه چه با افزايش تنش شوري توسط 28
تازه های بیوتکنولوژی سلولی - مولکولی دوره ششم شماره بیست و چهار - پائیز 395 سولماز غالم نژاد سوره و همکاران منابع توكل - افشاری ر مجنون حسيني ن مكي زاده تفتي م نقدي بادي ح 386 بررسي تأثير اسموپرايمينگ بذر بر عملكرد كمي و كيفي تحت تنش شوری گیاه گاوزبان (.L (Borago officinalis مجله علوم كشاورزي ايران جلد 38 )( ص 205-93. 2 سلطاني 2- ا اكرم قادري ف معمار ح 386 تاثير پرايمينگ بر مؤلفه هاي جوانه زني بذر و رشد گياهچه پنبه در شرايط تنش خشكي. مجله علوم كشاورزي و منابع طبيعي جلد 4 ص 5. 3 عرفاني 3- ح 360 متداول ترين گياهان دارويي سنتي ايران انتشارات رازي ص 2-24. 4 مسعودي 4- پ گزانچيان ع جاجرمي و بزرگمهر ع 387 مجله علوم و صنايع كشاورزي ويژه علوم باغباني جلد 22 - ص.67-58 5 مكي 5- زاده تفتي م توكل افشاری ر مجنون حسيني ن نقدي بادي ح مهدي زاده ع 385 تأثير آماده سازي اسمزي بر جوانه زني در راستاي بهينه سازي توليد بذور گاوزبان (.L (Borago officinalis تحقيقات گياهان دارويي و معطر ايران جلد )3(22 ص.222-26 6. Amin G. Popular medicinal plants of Iran. Iranian Research Institute of Medicinal Plants. Tehran999. 7. Afzal I, Basra SMA, Ahmad R, Iqbal A. Effect of different seed vigour enhancement techniques on hybrid maize (Zea mays L.). Pakestan J. Agri Scie, 200209-2 :39.. 8. Ashraf M, Foolad MR. Pre-sowing seed treatment-a shotgun approach to improve germination growth and crop yield under saline and none-saline conditions. Adv Agro, 2005223-27 :88.. 9. Cramer GR, Alberico GJ, Schmidit C. Salt tolerance is not assocated with the sodium accumulation of two maize hybrids. Australian J Plant Physiol, 994692 675- :2.. 0. Demir Kaya M, Okçu Gamze, Atak M, Çikili Y, Kolsarici O. Seed treatment to overcome salt and drought stress during germination in sunflower (Helianthus annuus L.). European J Agro, 2006:24. 29-295.. Ellis RA, Roberts EH. The quantification of ageing and survival in orthodox seeds. Seed Scie &Technol, 98373-409 :9.. 2. Farooq M, Basra SMA, Warraich EA, Khaliq A. Optimization of hydro priming techniques for rice seed invigoration. Seed Scie & Technol, 2006529-534 :34.. 3. Kaur S, Gupta AK, Kaur N. Seed priming increase crop yield possibly by modulating enzymes of sucrose metabolism in chickpea. J Agro Crop Scie, 20058-87 :9.. 4. McDonald MB. Seed deterioration: physiology, repair and assessment. Seed Scie &Technol, 999237 77 :27.. 5. Murungu FS, Nyamugafata P, Chiduza C, Clark LJ, Whalley WR. Effects of seed priming aggregate size and soil matric potential on emergence of cotton (Gossypium hirsutum L.) and Maize 29
تازه های بیوتکنولوژی سلولی - مولکولی دوره ششم شماره بیست و چهار - عنوان تاثیر هيدروپرايمينگ... (Zea mays L.). Soil and Tillage Res, 200368 6- :74.. 6. Netondo GW, Onyango JC, Beck E. Sorghum and Salinity: I. Response of growth, water relation, and ion accumulation to NaCl salinity. Crop Scie, 200444:797-805.. 7. Omidbaigi R. Production and processing of medicinal plants. Vol 2. Astan ghodse Razavi Publication, Tehran. P438, 2000. 8. Patanea C, Cavallaroa V, Cosentinob S. Germination and radicle growth in unprimed and primed seeds of sweet sorghum as affected by reduced water potential in NaCl at different temperatures. Ind Crops & Prod,8 :30.2009. 9. Rojhan M. Medicine and herbal treatment. 4th Ed. Tehran Alavi Press. 2000. Pp: 20-22. 20. Roy NK, Srivastava AK. Adverse effect of salt stress conditions on chlorophyll content in wheat (Triticum aestivum L.) leaves and its amelioration through presoaking treatments. Indian J Agric Scie, 2000. 70: 777-778. 2. Subedi KD, Ma BL. Seed priming does not improve corn Yield in a humid temperate environment. Agro J, 2005. 97: 2-28. 22. Windauer L, Altuna A, Benech-Arnold R. Hydrotime analysis of Lesquerella fendleri seed germination responses to priming treatments. Ind Crop & Prod, 2007. 25: 70-74. 30